Χωρισμός και απώλεια ερωτικής σχέσης | heartbreak

Αν σκεφτείς τη ζωή σου για λίγα λεπτά, την καθημερινότητά σου, την δουλειά σου, την προσωπική σου ζωή ή/και την κοινωνική σου θα δεις ότι η εμπειρία του να χάσεις κάτι που αγαπάς πολύ βρίσκεται παντού. Σε όλη μας τη ζωή, θα έρθει εκείνη η στιγμή ή οι στιγμές καλύτερα, που θα πρέπει να αποχωριστούμε κάποιο πρόσωπο, ένα αντικείμενο, μια κατάσταση που αγαπήσαμε, λατρέψαμε, δεθήκαμε. Η απώλεια ορίζεται ως η μείωση των αποθεμάτων ενός ανθρώπου. Τι είδους αποθέματα; αυτά μπορεί να είναι είτε προσωπικά, είτε υλικά είτε ακόμη και συμβολικά με τα οποία έχουμε συνάψει συναισθηματικούς δεσμούς.

Υπάρχουν πολλών ειδών απώλειες, όπως ο θάνατος, η απώλεια εργασίας, σχέσης, μετακόμιση και άλλες πολλές πολλές. Η απώλεια λόγω θανάτου μπορεί να πυροδοτήσει ίσως τις πιο έντονες αντιδράσεις και η διεργασία του θρήνου να είναι πιθανόν πιο περίπλοκη. Ωστόσο, και άλλες απώλειες όπως αυτή της ρομαντικής σχέσεις μπορεί να πυροδοτήσει παρόμοιες αντιδράσεις. Για παράδειγμα ένα διαζύγιο ή ένας χωρισμός μπορεί να προκαλέσει σοκ, θυμό, θλίψη, άρνηση, και σταδιακή επανεπένδυση στη ζωή. Μετά από έναν χωρισμό μπορεί να υπάρχει έντονα η τάση να πιστεύουμε ότι δεν θα μπορέσουμε να αγαπήσουμε ξανά κάποιον άλλον άνθρωπο ή να του δείξουμε εμπιστοσύνη.

Ένας χωρισμός, ωστόσο, έχει κάποια ιδιαίτερα και μοναδικά χαρακτηριστικά που οφείλονται στα έντονα συναισθήματα και στην απόφαση τους ενός ή και των δυο συντρόφων να ακολουθήσουν χωριστούς δρόμους μετά από μια μικρή ή μεγάλη κοινή πορεία.

Η εξοικείωση με την απώλεια σχέσεων και ο «πρώτος έρωτας»

Όλοι μας, στο παρελθόν, έχουμε έρθει σε επαφή  με μικρές ή μεγάλες απώλειες. Σκέψου την αλλαγή από το δημοτικό στο γυμνάσιο και από το γυμνάσιο στο λύκειο. Η απώλεια του σχολείου στο πανεπιστήμιο, η απώλεια παλιών φίλων και η δημιουργία καινούργιων. Έχουμε εξασκηθεί καλά από μικρά παιδιά στην απώλεια. Έχουμε μάθει να επενδύουμε σε κάτι και μετά να το αποχωριζόμαστε. Έτσι μας έμαθε η ζωή. Αυτές οι απώλειες, όμως, και αυτοί οι αποχωρισμοί μας ωρίμασαν, διαμόρφωσαν τη ζωή μας, μας εφοδίασαν με εμπειρίες και δεξιότητες διαχείρισης τέτοιων καταστάσεων.

Αν σκεφτείς, η πρώτη μας εμπειρία με την απώλεια σχέσης λαμβάνει χώρα στην εφηβεία. Εκείνη την περίοδο που τα πρώτα ερωτικά σκιρτίματα κάνουν την εμφάνισή τους. Εκείνη την περίοδο που η σεξουαλική επιθυμία αναδύεται. Ο «πρώτος έρωτας», ο πλατωνικός ή και όχι, που τότε φάνταζε το κέντρο της ζωής. Τότε μόνο εκείνος είχε σημασία. Ξυπνούσαμε και κοιμόμασταν με τη σκέψη του, όσο και αν φάνταζε ασήμαντο στους μεγάλους. Τότε για μας αυτό που ζούσαμε ήταν το πιο σημαντικό γεγονός της ζωής μας. Ωστόσο, σκέψου πόσο μόνοι μας νιώθαμε τότε; μια μοναξιά και μια αίσθηση ότι κανείς δεν μας καταλάβαινε, κανείς δεν ένιωθε αυτό που περνούσαμε τότε. Οι γονείς μας διαβεβαίωναν ότι θα βρούμε κάτι καλύτερο στο μέλλον «υπάρχουν και αλλού πορτοκαλιές» ή ότι ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός. Δεν αναγνώριζαν αυτό που περνούσαμε. Υποβάθμιζαν τη σημασία των συναισθημάτων μας, και δεν εστίαζαν την προσοχή τους στις ανάγκες μας. Δεν μας αντιμετώπιζαν ως άτομα που έχουν ανάγκη να θρηνήσουν κάτι που έχασαν, μια αγάπη, μια σχέση, έναν έρωτα.

«Ο ερωτευμένος άνθρωπος συμπεριφέρεται με παρόμοιο τρόπο όπως όταν είναι εθισμένος σε αλκοόλ ή ναρκωτικά»

Σύχρονα φαινόμενα

Πλέον, το διαζύγιο και το τέλος μιας ερωτικής σχέσης αποτελούν πολύ συχνό φαινόμενο. Ένα συχνό φαινόμενο που παρατηρείται μετά την απώλεια της σχέσης είναι η αστάθεια στις επόμενες σχέσεις. Η εναλλαγή συντρόφων, η σύναψη άλλων σχέσεων ή η συνεχής δυσαρέσκεια από τις μετέπειτα σχέσεις είναι κάτι που συμβαίνει συχνά. Κάτι τέτοιο μπορεί, βέβαια, να έχει και πλεονεκτήματα καθώς το άτομο μπορεί να πειραματιστεί και να γνωρίσει νέες εμπειρίες και ανθρώπους που θα το κάνουν πιο ώριμο. Κάθε εμπειρία μας με κάποιον άνθρωπο και κάθε σχέση που συνάπτουμε ανεξαρτήτως από την κατάληξή της μπορεί να μας χαρίσει μοναδικές εμπειρίες, ιδέες και αντιλήψεις, συμβάλλοντας στην διαμόρφωση της ταυτότητας και της προσωπικότητάς μας.

Πολλές φορές μπορεί να δούμε ότι η αναζήτηση ενός/μιας νέου/ας συντρόφου μετά από έναν χωρισμό μπορεί να είναι τόσο έντονη και να πάρει τη μορφή εξάρτησης. Συνήθως υπάρχει μια ανυπομωνησία και μια αδυναμία από την πλευρά του ατόμου να δώσει επαρκή χρόνο ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί μια υγιής οικειότητα. Το απότελεσμα αυτής της πίεσης και εξάρτησης είναι η απομάκρυνση του/ης άλλου/ης συντρόφου ή ακόμη το ίδιο το άτομο που ανυπομωνούσε να συνάψει τη σχέση μπορεί να βαρεθεί γρήγορα και να αποφασίσει το τέλος της σχέσης.

Συνήθως όταν κάποιος αντιμετωπίζει τον/ην άλλο/η σύντροφο σαν αναλώσιμο προϊόν, έχοντας στο μυαλό του μόνο το σεξ ή τα χρήματα, τότε όταν συμβαίνει η απώλεια της σχέσης, αυτή δεν επιδρά σημαντικά και έχει λιγότερες επιπτώσεις μακροπρόθεσμα από την περίπτωση σύναψης οικειότητας .

Η αρχή του τέλους

Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ πως αρχίζει το τέλος μιας σχέσης; τι συμβαίνει μέσα στο χρόνο; πως οδηγείτε το άτομο να πει το τέλος. Κάθε ζευγάρι είναι διαφορετικό, έχει διαφορετικές ανάγκες και έναν δικό του μοναδικό λόγο που οδήγησε στο τέλος. Συνήθως υπάρχουν 3 ειδών μοτίβα που παρατηρούνται:

1. Η απόφαση για τη λήξη μιας σχέσης παίρνεται από τους/ις δυο συντρόφους, από κοινού, ύστερα από κάποιο εύλογο διάστημα προσπαθειών και διαπραγματεύσεων.
2. Ο/Η ένα/μια από τους/ις δυο συντρόφους παίρνει την απόφαση από μόνος/η του/ης. Τότε, ο/η άλλος/η σύντροφος νιώθει ότι δεν του δίνεται καμία επιλογή. Ο/Η σύντροφος που έχει αποφασίσει το τέλος, το τελευταίο χρονικό διάστημα (ημέρες, εβδομάδες, μήνες) έχει δουλέψει μέσα του/ης αυτή την απόφαση σιωπηλά.
3. Ξαφνικά οι δυο σύντροφοι αρχίζουν να απομακρύνονται, η αίσθηση της αποξένωσης μεγαλώνει μέχρι που οδηγεί τους/ις δυο συντρόφους στη σκέψη ότι κάτι πρέπει να αλλάξει και να δοθεί μια λύση που συνήθως είναι ο χωρισμός.

«Ο χωρισμός από μια ρομαντική σχέση ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου με αυτές που συνδέονται με τον φυσικό πόνο»

Ποιο είναι, λοιπόν, το κίνητρο που μας οδηγεί στην απόφαση του τέλους;

Από μικροί κουβαλάμε μέσα μας ελπίδες και πεποιθήσεις για το πώς θα πρέπει να είναι ο/η «τέλειος/α» σύντροφος, πως θα πρέπει να μας συμπεριφέρεται, ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του/ης εντός και εκτός οικογένειας, με ποιον τρόπο θα πρέπει να επιλύει τα προβλήματα. Ονειρευόμαστε αυτόν τον/ην τέλειο/α σύντροφο, φτιάχνουμε στο μυαλό μας μια ιδανική σχέση και με βάση τα κριτήρια αυτής της φανταστικής σχέσης και συντρόφου αξιολογούμε την πραγματική. Όλα αυτά τα κριτήρια τα έχουμε αποκομίσει από την οικογένειά μας, από κάποιες προηγούμενες σχέσεις, από την κοινωνία, από τα social media και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Δυστυχώς, όμως, τις περισσότερες φορές δεν συνάδουν με την πραγματικότητα.

Αυτός που ξεκινά το χωρισμό (dumper) και αυτός που μένει πίσω (dumpee)

Ο/Η σύντροφος που ξεκινά την διαδικασία του χωρισμού συνήθως αισθάνεται πιο δυστυχής, αναμασά τα θέματα που σχετίζονται με τη σχέση και προσπαθεί με το δικό του/ης τρόπο να διασφαλίσει ότι έχει τη στήριξη από το κοντινό του περιβάλλον ώστε να μπορέσει να πάρει την απόφαση να αποεπενδύσει από τη σχέση αρκετά πριν ανακοινώσει τις σκέψεις του/ης στο/η σύντροφο. Έχει ήδη επεξεργαστεί το χωρισμό σε μεγάλο βαθμό και πολλές φορές φτάνει στο σημείο να κοιτάει και να σχεδιάζει τη νέα του/ης ζωή ακόμη και το ενδεχόμενο μιας καινούργιας σχέσης. Επίσης, αυτό που παρατηρείται είναι μια σταδιακή απομάκρυνση, συνήθως είναι εμφανέστερη σε επίπεδο συμπεριφοράς (αποφυγή σεξουαλικής επαφής, μη χρήση της βέρας).

Από τη άλλη περίπτωση, ο/η άλλος/η σύντροφος (που μένει πίσω) μπορεί συνειδητά ή ασυνείδητα να αγνοεί τα σημάδια και να προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του/ης ή και τους άλλους ότι δεν συντρέχει κάποιος λόγος ανησυχίας και ότι η σχέση πάει μια χαρά. Όταν, ωστόσο, τα προβλήματα και η δυσφορία γίνονται ολοένα και πιο φανερά, ο καθένας δημιουργεί μια δική του ιστορία επεξήγησης της κατάστασης. Συνήθως μέσα σε αυτή την ιστορία εντοπίζουμε δικιολογίες που χρησιμοποιεί το άτομο για το ίδιο ή για να επιρρίψει ευθύνες στον/ην άλλον/η σύντροφο.

Μόλις η απόφαση ανακοινωθεί, και οι δυο σύντροφοι θρηνούν την απώλεια της σχέσης του με κάποιες μικρές διαφορές. Σε αυτόν που πήρε την απόφαση και ξεκίνησε τον χωρισμό υπάρχει έντονο το στοιχείο της ενοχής. Από την άλλη πλευρά, αυτός που δέχεται την απόφαση αισθάνεται κάποιου βαθμού οργή και προδοσία.

«δεν φταις εσύ, είναι δικό μου το θέμα»

Εκφράσεις τέτοιου τύπου μπορεί να δημιουργήσουν μεγάλου βαθμό σύγχυση στο άτομο που μένει πίσω και παλεύει να βρει κάποιο νόημα. Η απόκρυψη του πραγματικού λόγου μπορεί να κάνει ακόμη πιο προβληματικό τον χωρισμό και να εντείνει τη σχέση μεταξύ των δυο (πρώην) συντρόφων. Είναι σημαντικό να λέγεται όλη η αλήθεια όσο δύσκολη και αν είναι για να μπορεί το άτομο να γνωρίζει ακριβώς που έφταιξε, τι μερίδιο ευθύνης έχει σε αυτό, τι θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Όλα αυτά θα βοηθήσουν στο να αναγνωρίσει τα λάθη και να τα αλλάξει σε μετέπειτα σχέσεις.

Συνήθως, δεν ανεφέρεται ο λόγος γιατί θεωρείται λανθασμένα ότι ο αποδέκτης δεν θα το αντέξει. Κι όμως το στρες που βιώνει το άτομο κατά τον χωρισμό είναι πολύ λιγότερο από αυτό που φαντάζεται ότι θα βιώσει.

«Η απόρριψη ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου με αυτές που εμπλέκονται στον εθισμό από την κοκκαίνη»

Συνέπειες χωρισμού

Όταν ένα ζευγάρι ακολουθεί χωριστούς δρόμους μετά από μια μακρόχρονη ή μη κοινή πορεία έρχεται αντιμέτωπο με κάποιες συνέπειες (εμφανείς ή μη).

Στις εμφανείς συνέπειες περιλαμβάνονται ο θυμός, η οργή και η ματαίωση που βιώνει ξεχωριστά ο/η κάθε σύντροφος. Μπορεί επίσης, να παρατηρηθεί επιφυλακτικότητα ή αντίθετα παρορμητικότητα αναφορικά με τη σύναψη νέων σχέσεων. Επιπλέον, η απώλεια οικονομικών πόρων μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις προσωπικές, ψυχαγωγικές αλλά και εκπαιδευτικές δραστηριότητες της οικογένειας, οι οποίες μπορεί να διακοπούν λόγω του χωρισμού. Ακόμη, η μετακόμιση του/ης ενός/μια συντρόφου μετά το χωρισμό μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες καθώς ο/η σύντροφος που απομακρύνεται, χάνει ένα οικείο περιβάλλον όπως αυτό της γειτονιάς. Παράλληλα, χάνεται ο αυτό-προσδιορισμός καθώς πλέον το άτομο δεν ορίζεται ως μέρος ενός ζευγαριού όπως ήταν τόσο καιρό. Πλέον ορίζεται ως ανεξάρτητο που είναι και πάλι ελεύθερο. Ακόμη, μπορεί ο χωρισμός όταν έρθει να επιβεβαιώσει μια ήδη υπάρχουσα υποψία που είχε το άτομο για τον εαυτό του όπως «Μπορώ να σκεφτώ τον εαυτό μου ως ένα άτομο που δεν αγαπιέται, όχι αρκετά καλό».

Πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές μεταβάσεις όπου το άτομο βλέπει τον εαυτό του με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο και πολλές φορές αντιμετωπίζεται και πολύ διαφορετικά από το κοινωνικό (στενό ή μη) περιβάλλον.

Επαφές με πρώην συντρόφους

Ένα από τα σημεία που μπορεί ένας χωρισμός να γίνει προβληματικός είναι όταν δεν είναι ξεκάθαρος. Τι θα πει αυτό; βλέπουμε συχνά το φαινόμενο των «φίλων» μετά από το τέλος μιας σχέσης. Οι σπαραδικές επαφές με τον/ην πρώην σύντροφο μπορεί από τη μια πλευρά να επιφέρουν ευχαρίστηση και οικειότητα σε στιγμές έντονης μοναξιάς, από την άλλη, ωστόσο, μπορεί να δημιουργήσουν αρκετή σύγχυση σε επίπεδο συναισθηματικό.

Φίλοι είναι πιο πιθανό να παραμείνουν εκείνοι που κατά τη διάρκεια της σχέσης του βίωσαν κάποια ικανοποίηση και ακόμη και μετά το τέλος της σχέσης βρίσκουν ότι η φιλία έχει κάποιο νόημα. Ωστόσο, το να παραμείνεις φίλος/η με τον/ην πρώην σου μπορεί να σε οδηγήσει σε δύσκολα μονοπάτια.

Η πρώτη και βασική ερώτηση που πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας είναι:

«Γιατί θέλω να παραμείνω φίλος/η με τον/ην πρώην σύντροφό μου;»

Κάποιοι μπορεί να θέλουν για λόγους όπως το σεξ (friends with benefits) ή/και το χρήμα. Έχει βρεθεί ότι αυτοί με τα πιο «σκοτεινά» χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως, επιθετικότητα, παρορμητικότητα. Εκμετάλευση για προσωπικό όφελος είναι πιο πιθανό να θέλουν να παραμείνουν φίλοι με τους/ις πρώην συντρόφους τους.

Clean break – ξεκάθαρο διάλειμμα

Αυτό που ενδείκνυται είναι να διατηρείται μια περίοδος απόλυτης μη επικοινωνίας και επαφής (όταν αυτό είναι εφικτό) τουλάχιστον στην αρχή, ώστε να μην ενταθεί το ήδη υπάρχον στρες αλλά και για να αποφευχθεί ο πειρασμός για προσωρινή επανασύνδεση. Δυστυχώς, όμως, σήμερα με τα social media είναι δύσκολο να επιτευχθεί αυτή η απόσταση καθώς με ένα μόνο κλικ μπορείς να δεις που ακριβώς βρίσκεται και τι ακριβώς κάνει ο οποιοσδήποτε. Πάρε το χρόνο και το χώρο που χρειάζεσαι και δες τι πραγματικά ζητάς.

Σε ευχαριστώ που διάβασες το άρθρο μου!! Δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο… <3

Για οποιαδήποτε διευκρίνιση, ερώτηση ή απορία μη διστάσεις να μου στείλεις μήνυμα, θα χαρώ πολύ <3

Σε φιλώ,

Πηνελόπη

Βιβλιογραφία:

Bullock, M., Hackathorn, J., Clark, E. M., & Mattingly, B. A. (2011). Can we be (and stay) friends? Remaining friends after dissolution of a romantic relationship. The Journal of Social Psychology, 151(5), 662–666.

Griffith, R. L., Gillath, O., Zhao, X., & Martinez, R. (2017). Staying friends with ex‐romantic partners: Predictors, reasons, and outcomes. Personal Relationships, 24(3), 550–584.

Mogilski, J. K., & Welling, L. L. (2017). Staying friends with an ex: Sex and dark personality traits predict motivations for post-relationship friendship. Personality and Individual Differences, 115, 114–119.

Neimeyer, R. A. (2000). Lessons of loss: A guide to coping. Centre for Grief Education Clayton South.