Πως ανακοινώνουμε δυσάρεστες ειδήσεις | Πηνελόπη Μελίδου

Αναμφισβήτητα, για τους περισσότερους επαγγελματίες υγείας η ανακοίνωση δυσάρεστων ειδήσεων στους/ις ασθενείς ή/και στους συγγενείς τους αποτελεί ένα αρκετά δύσκολο έργο, που πολλές φορές μπορεί να επιφέρει σημαντικές συνέπειες στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή. Ωστόσο, η ανακοίνωση δυσάρεστων ειδήσεων αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι στον χώρο της υγείας και η μη ορθή ανακοίνωση μιας είδησης με ιατρικό περιεχόμενο μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες τόσο στον/ην ίδιο/α τον/ην ασθενή και στην οικογένεια του όσο και στον ίδιο τον επαγγελματία υγείας.

Είναι πολύ σημαντικό οι επαγγελματίες υγείας να κατέχουν τις απαραίτητες γνώσεις και τεχνικές για το πώς να διαχειριστούν δυσάρεστες ειδήσεις αλλά και πώς να διαχειριστούν πιθανές αντιδράσεις των ασθενών. Ο/Η επαγγελματίας υγείας είναι καλό να κρατά στο νου πως με την παροχή των απαραίτητων πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση της υγείας, θα δώσει την ευκαιρία στον/ην ασθενή και στην οικογένεια του/ης να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν την κατάσταση, να νιώσουν ότι μπορούν μόνοι τους να διαχειριστούν  και να αποφασίσουν πως θα δράσουν στο μέλλον. Η αίσθηση του «είμαι ικανός να διαχειριστώ τα νέα που μου ανακοινώθηκαν» από την πλευρά του ασθενούς διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στην πορεία της ασθένειας.

Ποιος ορίζει όμως αν η είδηση είναι δυσάρεστη ή ευχάριστη;

Το βασικό ερώτημα είναι ποιος είναι αυτός που ορίζει αν κάτι είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο? Ο κάθε άνθρωπος βιώνει τις εμπειρίες του με διαφορετικό τρόπο. Για κάποιον η ανακοίνωση επίσημης διάγνωσης καρκίνου μπορεί να είναι καταστροφική ενώ για κάποιον άλλον ανακουφιστική. Η ίδια εμπειρία για έναν άνθρωπο μπορεί να είναι τρομακτικά δυσάρεστη ενώ για κάποιον άλλον ουδέτερη ή ευχάριστη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως οι ειδήσεις που μεταφέρονται είναι απλές πληροφορίες. Το άτομο και οι  προσωπικές του πεποιθήσεις, αξίες και συναισθήματα θα καθορίσουν εάν αυτές οι είναι ευχάριστες ή δυσάρεστες.

Θεμελιώδες έργο του/ης επαγγελματία υγείας είναι να μπορέσει να εκμαιεύσει από το άτομο τι συνιστά για αυτόν ευχάριστη ή δυσάρεστη είδηση ή απλά να ανακοινώσει με ουδέτερο τρόπο τα νέα και να επιτρέψει στον ασθενεί να τα εκτιμήσει ως ευχάριστα ή μη.

Tip:

Συνίσταται να αποφεύγονται εκφράσεις όπως:

-        «λυπάμαι αλλά…»

-        «είμαι στην δυσάρεστη/ευχάριστη θέση να σας αναφέρω…»

Καθώς μέσα από αυτές προσδίδεται μια προκατάληψη καθώς, όπως αναφέραμε παραπάνω, δεν γνωρίζουμε τι συνιστά ευχάριστο ή δυσάρεστο για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Επομένως, θα ήταν προτιμότερη η χρήση ουδέτερων εκφράσεων.

Πιθανές δυσκολίες στην ανακοίνωση δυσάρεστων πληροφοριών από επαγγελματίες στον χώρο της υγείας:

Φαίνεται να υπάρχει μια γκάμα διαφόρων παραγόντων που δυσκολεύει την ανακοίνωση:

1. Η πιθανή αντίδραση του/ης ασθενή και των συγγενών (έκρηξη συναισθημάτων, κλάμα, θυμός)
2. Ταύτιση με ασθενείς (πρόβλημα υγείας, ηλικία, οικογένεια)
3. Άποψη: «αφαιρείς κάθε ελπίδα από τον/ην ασθενή»
4. Φόβος για πιθανές ερωτήσεις που μπορεί να μην υπάρχει επαρκής γνώση για την απάντηση
5. Μη επαρκείς δεξιότητες
6. Μη εμπειρία συμβουλευτικής
7. Χρονοβόρα διαδικασία
8. Ηλικία ασθενή
9. Μοναχική εργασία
10. Συζήτηση ευαίσθητων ζητημάτων (σεξουαλικές σχέσεις, θάνατος, αναπαραγωγή) ως απόρροια της διάγνωσης
11. Ενοχή και φόβος ότι καταστρέφεται η αυτοπεποίθηση του ασθενή
12. Ποικιλία αντιδράσεων και πληροφοριών

Tips για να διευκολύνουμε την ανακοίνωση δυσάρεστων ειδήσεων!

Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη συνταγή για το πώς να ανακοινώσουμε με τον πιο κατάλληλο τρόπο «δυσάρεστες» ειδήσεις. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες τεχνικές και αρχές που μπορούν να διευκολύνουν την διαδικασία και να βοηθήσουν τους επαγγελματίες υγείας να προετοιμάσουν τους ασθενείς τους με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.

1. Προσπάθησε να μην κάνεις υποθέσεις σχετικά με το τι συνιστά δυσάρεστη είδηση για τον/ην ασθενή. Οι απόψεις και οι αντιλήψεις των ανθρώπων μεταβάλλονται συνεχώς μέσα στο χρόνο.
2. Κάνε ένα πρόγραμμα και σκέψου το «πως» και «πότε» θα μιλήσεις με τον/ην ασθενή.
3. Μείνε ουδέτερος. Με αυτόν τον τρόπο βοηθάς τον/ην ασθενή να εκδηλώσει το τι νιώθει πραγματικά χωρίς να σκέφτεται τι πρέπει να δείξει.
4. Μοιράσου τις ευθύνες με τον/ην ασθενή, αν κάτι τέτοιο ενδείκνυται. Δείξε ότι δεν φοβάσαι να μιλήσεις για τις ανησυχίες τους.
5. Λάβε υπόψιν σου τις πρακτικές λεπτομέρειες (ιδιωτικότητα, άνετο περιβάλλον, διαθέσιμος χρόνος)
6. Μην καθυστερείς, ανακοίνωσε άμεσα τις ειδήσεις και διασφάλισε επαρκή χρόνο για συζήτηση μετέπειτα.
7. Σιγουρέψου τι θέλει να γνωρίζει ο/η ασθενής. Βρες τι είναι αυτό που δεν θα ήθελε να ξέρει.
8. Βρες ποιος άλλος μπορεί να παρέχει βοήθεια στον/ην ασθενή.
9. Ολοκλήρωσε την συνάντηση ρωτώντας τον/ην ασθενή τι θυμάται από την συνάντηση. Ζήτα να κάνει μια σύνοψη των όσων συζητήθηκαν.
10. Μιλήστε για μια επόμενη μελλοντική συνάντηση. Προμήθευσε τον/ην ασθενή με χρήσιμα τηλέφωνα επικοινωνίας. Απέφυγε να δώσεις προσωπικούς αριθμούς.
11. Συζήτησε το περιστατικό με συναδέλφους.

Αν χρειάζεσαι περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα μην διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μου. Με μεγάλη μου χαρά θα ήθελα να σε βοηθήσω σε ότι χρειάζεσαι. Σε ευχαριστώ που διάβασες το άρθρο μου… δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο.

Σε φιλώ,

Πηνελόπη

Κάποιες χρήσιμες παραπομπές:

Bor, R., Miller, R., Gill, S., & Evans, A. (2008). Counselling in health care settings: A handbook for practitioners. Palgrave Macmillan.

Dimatteo, M. R., & Martin, L. R. (2002). Health psychology. Allyn & Bac