Λεκτική και ψυχολογική βία | Πηνελόπη Μελίδου MSc Ψυχολόγος Υγείας

Όπως γνωρίζεις, οι μορφές βίας δεν είναι μια και δυο. Έχουμε, δυστυχώς, πολλές, διαφόρων μορφών… με απτά ή μη σημάδια. Γενικά αν το καλοσκεφτείς, όταν ακούμε τη λέξη κακοποίηση ή βια, στην πλειονότητα οι σκέψεις και οι εικόνες που θα μας έρθουν στο μυαλό θα είναι ξύλο, σωματική κακοποίηση, μπουνιές, σεξουαλική παρενόχληση, τραυματισμός ενός ανθρώπου (θύμα) που η θέση του είναι πιο ευάλωτη σε σχέση με τον άνθρωπο που ασκεί την κακοποίηση (θύτη).

Ακούμε συχνά για την σεξουαλική παρενόχληση και τη σωματική κακοποίηση. Μιλάμε για τρόπους που μπορεί να παρεμποδιστεί η σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο. Αναφέρουμε διεξόδους για τους ανθρώπους που υπόκεινται σε σωματική κακοποίηση. Άλλωστε αυτά τα δυο είδη κακοποίησης είναι και φανερά. Αφήνουν από πίσω τους σημάδια, ορατά και απτά (μελανιές, πληγές, τραύματα, μόλωπες κλπ). Μπορεί κάποιος με πρακτικούς τρόπους να αποδείξει ότι ένα άτομο έχει κακοποιηθεί.

Πως μπορούμε, όμως, να αποδείξουμε τη λεκτική και ψυχολογική βία;

Αν ρίξω μια ματιά στα social media, μπορώ να πω με σιγουριά ότι η λεκτική βία υπάρχει παντού, σε κάθε ηλικία ανεξαιρέτως. Και όχι μόνο αυτό… υπάρχει για οποιαδήποτε θέμα. Προσβολές, βρισιές, συμπεράσματα που θίγουν την υπόληψη ενός ανθρώπου…

Η λεκτική κακοποίηση δεν αφήνει απτά σημάδια. Είναι ύπουλη και απίστευτα καταστροφική για την ψυχική μας υγεία. Αναρωτιέμαι πως μπορείς να αποδείξεις ότι δέχτηκες λεκτική βία; που να στηριχτείς; Που είναι τα στοιχεία; τα σημάδια; πώς να κάνεις κατανοητό το επίπεδο ψυχικής δυσφορίας που βιώνεις; Ζεις τις συνέπειες όμως. Σε τρώνε, σε επηρεάζουν, αλλά δεν φαίνεται, τουλάχιστον εκείνη τη στιγμή. Η σωματική κακοποίηση επηρεάζει το σώμα μας και την ψυχική μας υγεία. Το σώμα, το τραυματίζει, το γεμίζει σημάδια που κάποιος μπορεί να δει, να εντοπίσει και να τα δείξει, να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Η λεκτική βία όμως; εκεί καταστρέφονται τα συναισθήματα μας, η ψυχική μας ηρεμία, η ψυχολογία μας αλλά και η σωματική μας υγεία. Αλλά τίποτα δεν φαίνεται. Τα συναισθήματα, η ψυχική μας υγεία, οι σκέψεις μας δεν είναι υλικά. Είναι άυλα. Έτσι, λοιπόν, στην αρχή δεν φαίνεται τίποτα. Μπορεί να φανεί μετά. Όταν πλέον θα είναι αργά. Πολύ αργά.

Σκέφτομαι το που εντοπίζουμε λεκτική βία…

Η απάντηση είναι όπου υπάρχουν άνθρωποι. Άρα παντού. Ρίξε μια ματιά γύρω σου. Παρατήρησε τις συνομιλίες στον περίγυρώ σου. Πως μιλάνε; με τι τρόπο; τι γίνεται όταν υπάρχει διαφωνία; Τι γίνεται όταν υπάρχουν διαφορετικές απόψεις; όταν κάτι δεν ταιριάζει με μας; βροχή οι βρισιές, βροχή οι κατάρες, βροχή οι προσβολές. Κάνε μια βόλτα στο προφίλ σου, ένα scroll down και είμαι σίγουρη ότι κάτι θα βρεις.

Χμμμ… σκέψου τα παιδιά… σε τι ποσοστά λεκτικής και ψυχολογικής βίας υπόκεινται από τους ενηλίκους; δεν κάνουν αυτό που οι ενήλικοι θέλουν και να οι φωνές, να οι τιμωρίες, να οι απειλές ότι θα στερηθούν τα αγαπημένα τους παιχνίδια για μια βδομάδα. Αν κάνουν κάτι λάθος, οι γονείς φωνάζουν, λες κι αυτοί ακόμη και τώρα που είναι ενήλικοι δεν κάνουν λάθη. Τα κάνουν όλα τέλεια και σωστά. Όταν, όμως, ο εργοδότης θα τους μιλήσει για το λάθος στη δουλειά θα προσβληθούν και θα απαιτήσουν ευγενική ομιλία. Κάτι που πολλές φορές δεν κάνουν ούτε καν οι ίδιοι στα παιδιά τους. Απαιτούνε πράγματα που ποτέ οι ίδιοι δεν κάνανε.

Και σκέφτομαι: πως ξεκινά άραγε αυτό το είδος βίας;

Πολλές φορές, παρατηρούμε ότι ο άνθρωπος που ασκεί λεκτική και ψυχολογική βία δεν το συνειδητοποιεί καν. Βλέπουμε να χρησιμοποιείται συχνά η ψυχολογική βία ως ένα μέσο να επιτευχθεί ένας σκοπός, ανεξάρτητα αν το άτομο θα πληγωθεί. Αυτό δεν έχει σημασία για το θύτη. Το μόνο που έχει σημασία είναι να γίνει αυτό που θέλει. Συνήθως το θύμα είναι πιο ευάλωτο, εξαρτημένο πολλές φορές με αποτέλεσμα να μην έχει και πολλές επιλογές και να αναγκάζεται να κάνει αυτό που ο θύτης θέλει.

Ο θύτης γνωρίζει πολύ καλά την ψυχοσύνθεση του θύματος, το πόσο ψυχικά και συναισθηματικά ευάλωτο είναι και βασίζεται σε αυτό. Δεν τον ενδιαφέρει αν η συμπεριφορά του θα προκαλέσει βλάβη. Η απειλή και η χρήση λεκτικών εκφράσεων που εμπεριέχουν τρομοκρατία είναι τα κύρια μέσα του.

Και τελικά; τελειώνει ποτέ αυτή η λεκτική και ψυχολογική βία;

Δυστυχώς η λεκτική και ψυχολογική βία δεν σταματά παραμόνο αν ο ίδιος ο θύτης συνειδητοποιήσει τι κάνει και αποφασίσει να δουλέψει για να το σταματήσει. Είναι πολύ συχνό να βλέπουμε ότι γονείς αρκετά τοξικοί, παρεμβατικοί και επιβλητικοί που συνήθιζαν να ασκούν ψυχολογική βία στα ανήλικα παιδιά τους, συνεχίζουν να το κάνουν και όταν τα παιδιά αυτά ενηλικιώνονται, μη κατανοώντας ότι πλέον τα παιδιά δεν είναι υπο την προστασία τους. Η τόσο έντονη ανάγκη τους να κυριαρχήσουν προσπερνά τη λογική και συνεχίζουν ακάθεκτοι τον έλεγχο, την υποβάθμιση, τον εκβιασμό.

Παραδείγματα ψυχολογικής και λεκτικής βίας γονέων:

«αν δεν περάσεις όλα τα μαθήματα στο εξάμηνο, ξέχνα το αυτοκίνητο»

«αν δεν βγάλες τη σχολή στα 4 χρόνια, ξέχασέ με»

«θα περάσεις ιατρική γιατί ο μπαμπάς σου είναι γιατρός»

«εγώ ξέρω το καλό σου, εσύ ακόμη δεν ξέρεις τίποτα και αν συνεχίσεις έτσι πλέον θα είσαι μόνος σου, δεν θα έχεις κανέναν από εμάς στο πλευρό σου»

«εγώ για σένα έχω κάνει τόσο πολλά και εσύ το μόνο που σκέφτεσαι είναι να φύγεις μακριά από εμάς λες και σου έχουμε κάνει το μεγαλύτερο κακό. Ξέρεις ότι έχω προβλήματα υγείας και δεν σέβεσαι τίποτα»

«Η Μαρία έβγαλε πολύ καλύτερους βαθμούς από εσένα. Εσένα μάλλον δεν σε κόβει. Είσαι χαζό»

«Σου είπα κάτι ρε βλαμμένο, ηλίθιο. Δεν καταλαβαίνεις; καλύτερα να μην είχα γεννήσει ποτέ»

Και πάμε τώρα στο πιο σημαντικό. Αυτό που δύσκολα εντοπίζουμε… τις επιπτώσεις της λεκτικής και ψυχολογικής βίας…

Μπορεί να νομίζεις ότι έχει επιπτώσεις μόνο στον ψυχισμό του ατόμου, όμως, όχι. Επηρεάζει το άτομο και σωματικά, όπως κάθε άλλη συναισθηματική δυσφορία.

Το άτομο που γίνεται δέκτης ψυχολογικής και λεκτικής βία μπορεί να βιώσει:

-        Έντονο άγχος. Το άτομο αγχώνεται κάθε φορά που ο θύτης το πλησιάζει. Νιώθει να κατακλύζεται από το άγχος τόσο κατά τη διάρκεια της συνομιλίας με το θύτη όσο και μετά τη συνάντηση και συνομιλία τους. Ο διάλογος είναι τόσο βαρύς που επηρεάζει το άτομο για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά.

-        Θλίψη. Το άτομο στενοχωριέται σε μεγάλο βαθμό για όλο αυτό που συμβαίνει. Το βασανίζουν οι σκέψεις. Αναρωτιέται τι μπορεί να έχει κάνει λάθος και να λαμβάνει τέτοια συμπεριφορά. Βιώνει περιόδους έντονης θλίψης και αρνητικών σκέψεων.

-        Ενοχές. Το άτομο σκέφτεται ξανά και ξανά γιατί άφησε το θύτη να του συμπεριφερθεί έτσι. Γιατί το επέτρεψε. Σκέφτεται κατόπιν τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να πει όχι και να απαντήσει. Υποβιβάζει τον εαυτό του και βιώνει έντονες τύψεις γιατι δεν έκανε πράγματα που μπορούσε. Κατηγορεί τον εαυτό του και του επιρρίπτει ευθύνες.

-        Απομόνωση. Το άτομο αρχίζει σιγά – σιγά να αποσύρεται και να μην έχει διάθεση για κοινωνικές συναναστροφές. Μπορεί να αρχίσει να είναι επιφυλακτικό και με άλλους ανθρώπους, έχοντας στο μυαλό του ότι και άλλοι άνθρωποι μπορεί να του φερθούν με παρόμοιο τρόπο. Η καχυποψία του αρχίζει να αυξάνεται και να τον κρατάει μακριά από σχέσεις και ανθρώπους.

-        Κατάθλιψη. Πολλές φορές το άτομο πλέον, βιώνοντας έντονα συναισθήματα φτάνει να εκδηλώνει κατάθλιψη. Αποσύρεται εντελώς, δεν έχει κανένα ενδιαφέρον ούτε για τους άλλους ούτε όμως και για τον ίδιο του τον εαυτό, με αποτέλεσμα η θλίψη του να μεγαλώνει και η κατάθλιψη να είναι μονόδρομος.

-        Αυτοκτονικός ιδεασμός. Δεν είναι λίγες οι φορές που βλέπουμε ανθρώπους να σκέφτονται να βάλουν τέλος στη ζωή τους προκειμένου να ξεφύγουν από αυτή την κατάσταση και την ψυχική δυσφορία που βιώνουν.

-        Σωματικά συμπτώματα. Κεφαλαλγίες, πόνος στο στομάχι, διατροφικές διαταραχές, προβλήματα στον ύπνο, διαταραχές στο έντερο και άλλα πολλά μπορεί να εμφανίσει το άτομο που δέχεται ψυχολογική βία. Σωματοποιεί όλα τα συναισθήματα που βιώνει με αποτέλεσμα πέρα από τη ψυχική πίεση, να καλείται να διαχειριστεί και την σωματική.

Βλέπεις, λοιπόν, ότι η λεκτική και ψυχολογική βία μπορεί να μην είναι εύκολο να την αποδείξουμε, η ζημιά όμως που προκαλεί μπορεί να είναι καταστροφική. Να έχεις τις κεραίες σου τεντωμένες και κάθε φορά που θα αντιληφθείς ότι κάποιος ασκεί ψυχολογική και λεκτική βία είτε σε εσένα είτε σε κάποιον άλλον προσπάθησε να αντιδράσεις. Να μην «το αφήσεις, για να μην παρεξηγηθείτε». Να σταματήσουμε να μπερδεύουμε την ελευθερία του λόγου με την αγένεια και την τοξικότητα. Να βλέπουμε και να υπερασπιζόμαστε ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ. Να δίνουμε στα παιδιά μας παράδειγμα προς μίμηση και όχι προς απόφυγή.

Ελπίζω να σου άρεσε το άρθρο μου.

Σε ευχαριστώ πολύ που ήσουν εδώ και το διάβασες… δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο και σε ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου <3

Πηνελόπη Μελίδου

MSc Ψυχολόγος Υγείας

Βας. Σοφίας 30, Πτολεμαίδα

2463400494, 6906928843